De Sint-Ursmaruskerk, Lobbes

Lobbes. Een schilderachtig dorp ten westen van de metropool, gebouwd op een heuvel aan de voet van de Oude Samber, onder het toeziend oog van de Sint-Ursmaruskerk. De oudste kerk van België geniet maar weinig bekendheid. En toch is het bijna een verplichte stop voor wie de metropool wil verkennen.

Aan deze collegiale kerk ontdek je dat deze abdis van de Belgische kerken dateert van 823. “De kerk heeft altijd dienstgedaan. Maar liefst 48 generaties kwamen er hun borelingen dopen, hun doden begraven en bidden,” vertelt een gepassioneerde kenner van deze plek ons.

Witte muren en houten latten

Binnen is niets bijzonders te zien. De muren zijn wit, de ramen klassiek en het plafond is bekleed met houten latten. Overeenkomsten met de vertrouwde collegialestijl zijn hier ver te zoeken. “Hier heerst een kale, zielloze sfeer,” zegt Laura, die de kerk komt bezoeken. En toch maakt die leegte ook haar hoofd leeg.

Een koppel dat in de crypte zit, werd door hetzelfde gevoel overvallen. Het paar is er weg van. Hij is compleet ondersteboven van deze atypische stijl: “Enkel al die bijzondere stijl is een omweg waard.” Voor haar werkt vooral de crypte rustgevend: “Dit is zo kalmerend, zo magisch.”

De kerk brengt haar bezoekers inderdaad helemaal tot rust.

Alleen al de atypische stijl van de collegiale kerk is het ontdekken waard

De eerste graficus-monniken ter wereld

In een hoek van de kerk, tussen de kaarsen en een altaar, ontdekken we een plastic zeil met tekeningen op. De koster legt uit dat dit de eerste illustraties – ter wereld! – uit de Bijbel zijn, en dat die hier werden gemaakt. Hier, in 1084, ontpopte monnik Goderanus zich tot de allereerste grafisch ontwerper ooit. Hij gaf de Bijbel een compleet ander aangezicht door de eerste letters van de hoofdstukken te illustreren met symbolische momenten.

Die illustraties hielpen de monniken de Bijbel met meer bezieling te lezen. Ze maakten echter ook de roddeltongen van de beeldenstormers uit die tijd los. Dit kostbare historische document ligt nu in het museum van het grootseminarie in Doornik en keerde voor feestelijkheden terug naar Lobbes. Omdat de veiligheid hier niet helemaal kon worden gegarandeerd, bracht dit waardevolle juweeltje de nacht door achter de tralies van het politiekantoor in Erquelinnes.

Het verhaal van de onfortuinlijke ridder Odin

Hier kun je onmogelijk ontsnappen aan de legendes. Niet alleen het verhaal van Martha, die met haar baby in de put viel, of dat van de vrouw met de kruiwagen die te veel praatte blijft de bezoekers bij … Ook het verhaal van ridder Odin maakt indruk!

Deze ridder bespioneerde de keizer van Bergen al vele jaren en had zich nooit laten pakken. Tot het moment dat hij zich liet achtervolgen tot in de kerk en besloot zich in een graf te verstoppen. Het waren de monniken die hem vonden. Hij lag in het graf, als een levenloos lichaam. Een prachtige, blonde ridder in wapenrusting. Toen de monniken hem ontdekten, sprong de ridder uit het graf, werd achtervolgd en … gevat. Ridder Régnier met de lange nek, die op dat moment bij de monniken was, besloot zijn keizer te wreken en hakte ridder Odin vlak voor de kerk het hoofd af.

De kerk draagt twee sporen van dit verhaal: het graf in de crypte brak tijdens zijn vlucht, terwijl een rode steen, die herinnert aan het bloed dat over de stoep vloeide, aan de voet van de muur aan de ingang ligt. De steen sluit tegenwoordig trouwens een vervloekte deur af.

Een hoopje beenderen voor de kerk

Eigenaardig is dat de kerk werd gebouwd om een kerkhof te kunnen zegenen. Het verhaal gaat dat de arbeiders tijdens de aanleg van de tuinen rond de kerk in 2006 een grote hoop aarde voor de ingang verzamelden. Bij het ochtendgloren was het stof verdwenen en lagen er duizenden beenderen bloot. Beeld je de gezichten van de bewoners eens in toen ze dit zagen!

Iets verder in de tuinen haalden ze twee klokkentorens boven: een romaanse en een Karolingische. De eerste klokkentoren zou in de 11de eeuw zijn gebouwd met de hulp van een beer die al het materiaal aansleepte. De paarden en runderen waren immers samen met de kruisvaarders vertrokken.

Bij het ochtendgloren lag er een stapel menselijke beenderen voor de kerk

De oudste haatdragers

Hier in Lobbes werd ook flink wat wrok gekoesterd. Sinds 1409 en de Slag bij Othée hebben de bewoners van Lobbes het niet meer zo begrepen op die van Binche. Na de nederlaag werden de kanunniken van Lobbes immers onder het baljuwschap van Binche gebracht. Een machtswissel die ze nooit hebben verteerd. In 2009 organiseerden ze zelfs een ceremonie om een einde te maken aan de rancune tegenover Binche.

Na één uur op deze plek en enkele toevallige ontmoetingen later is het duidelijk: deze collegiale kerk en al haar geheimen zijn, ondanks haar bescheiden uiterlijk, echt wel een omweg waard!

De inwoners van Lobbes koesterden 600 jaar lang wrok jegens die van Binche

Contact:
Sint-Ursmaruskerk
Rue de l’Eglise 1,
6540 Lobbes
+32 (0)71 59 00 23

©Foto’s/Christophe Vandercam