De Folkloristische Marsen van Entre-Sambre-et-Meuse

Focus op de Heilige Rolende van Gerpinnes

De Folkloristische Marsen in de regio Entre-Sambre-et-Meuse (het gebied tussen Samber en Maas) zijn geen verkleedpartijtje van een stel uitgelaten vrienden. Het is een traditie die serieus wordt genomen. De festiviteiten brengen jaarlijks een volksbeweging op gang in de meer dan vijftig dorpen en gemeenten waar ze plaatsvinden. Ze verenigen de bewoners rond een gezamenlijk project. Wij trokken mee in het spoor van de Mars van de Heilige Rolende (la Marche Sainte-Rolende).

“Speciaal voor de Mars trek ik op vrijdagavond weer even terug bij mijn ouders in. Met het typische geluid van de trommels en pijperfluitjes zit de stemming er meteen goed in. Ik word er altijd in één klap opgewekt en blij van“, lacht Gaël Gilbert die al van kleins af Vaandeldrager en Marcheerder is.

Drie dagen lang werkt Gaël mee aan deze Mars van de Heilige Rolende in zijn geboortedorp Joncret. Zaterdag is de grote verzameldag. Iedereen komt dan samen. Het plechtige gedeelte met de formele Mars is voor zondag, met enkele belangrijke hoogtepunten zoals de mis opgedragen aan de patroonheilige, het befaamde ‘bataillon carré’ of vierkante bataljon (waarbij alle pelotons en compagnies zich in een groot vierkant opstellen voor een spectaculair salvo) en het binnenbrengen van de relikwieën in de kerk. Maandag wordt de driedaagse dan met een fakkeltocht afgesloten.

Met het typische geluid van de trommels en pijperfluitjes (kleine dwarsfluitjes) zit de stemming er meteen goed in. Ik word er altijd in één klap opgewekt en blij van.

De stoet met Marcheerders volgt de zogeheten Tour Saint-Rolende, een 35 kilometer lang parcours langs de nabijgelegen velden en door het platteland met tussenstops op enkele specifieke locaties, zoals een kapel, boerderij enz.

Marcheerders, pelgrims, inwoners en toeristen

Verspreid over het grondgebied van Entre-Sambre-et-Meuse doen in totaal meer dan 10.000 Marcheerders mee aan meer dan honderd Folkloristische Marsen. Ze hebben allemaal hun eigen specifieke kenmerken en tradities maar twee zaken hebben ze allemaal gemeen: de gewapende escorte en de religieuze processie.

Ook de Mars van de Heilige Rolende rekent daarvoor op een heel netwerk van helpende handen.

“Hier in de stoet kent iedereen elkaar. Is het niet persoonlijk, dan toch minstens van naam”, vertelt Gaël Gilbert die altijd zijn vader én collega-Vaandeldrager aan zijn zijde heeft. De verschillende Marcheerders hebben een karakteristieke plaats in de stoet, als ruiter, geniesergeant, geniesoldaat, tamboer-majoor, trommelaar, officier enz. Ze dragen bovendien allemaal een aan hun rang aangepast uniform uit het Eerste of Tweede Franse Keizerrijk. Sommige deelnemers zijn gewapend met een geweer, andere met een donderbus.

De Marcheerders fungeren als escorte voor de relikwieën van de Heilige Rolende. “Om eventuele ‘ongeregeldheden’ te voorkomen, wordt de religieuze ommegang beschermd door een gewapende militie. Net zoals dat vroeger het geval was”, verklaart Gaël Gilbert.

Pelgrims volgen over het hele parcours in het spoor van de stoet. “Ik heb de Tour Sainte-Rolende inmiddels al verschillende keren afgelegd, dit jaar doe ik dat ter ere van iemand die me na aan het hart ligt en momenteel zwaar lijdt”, vertelt bedevaarster Julie.

De hele gemeente Gerpinnes wordt overigens bij dit evenement betrokken. De bewoners zetten hun deuren wagenwijd open om de Marcheerders hartelijk te verwelkomen. “Voor ons past de Mars in het rijtje van traditionele familiefeesten. Net als Kerstmis staat hij op elke kalender met stip aangeduid. Het zijn die dagen van het jaar die iedereen vrijhoudt”, aldus nog Gaël Gilbert. Zijn moeder en vrouw lopen dan wel niet mee, maar missen ook geen seconde van het feest.

Voor ons past de Mars in het rijtje met traditionele familiefeesten.

Ook toeristen weten de folklore te smaken. De aankomst in Gerpinnes en het vierkante bataljon trekken honderden kijklustigen.

Een heel jaar voorbereiding

De Folkloristische Marsen trekken tussen mei en oktober door de regio Entre-Sambre-et-Meuse. De Mars van de Heilige Rolende vindt plaats tijdens het pinksterweekend.

Naast het officiële evenement zelf is de organisatie van de Mars stevig verankerd in het lokale leven. “Er worden bv. soupers georganiseerd ten voordele van de compagnies. In Joncret wordt geheel naar traditie ook de ‘cassage de verre’-eed afgelegd waarbij elk van de deelnemers een glas moet breken en vervolgens zijn/haar plaats in de stoet krijgt toegewezen”, vertelt Gaël Gilbert.

De lokale bevolking wordt daarnaast ook ingeschakeld om de uniformen en eventuele accessoires te maken. “Vóór de officiële start komen we met zijn allen samen om onze kledij te passen en de wapens te controleren”, aldus Gaël. “Voor die uniformen is unieke kennis vereist, die van generatie op generatie wordt doorgegeven.”

Ook de muziek brengt de gemeenschap dichter bij elkaar. De muzikanten repeteren het hele jaar door. De verschillende melodieën, en dan met name die van de pijperfluitjes, worden op het gehoor aangeleerd. De ervaren spelers fungeren daarbij als leermeester voor de nieuwelingen. Er vallen amper partituren van terug te vinden.

De Tour, het befaamde tracé dat de Marcheerders en de pelgrims afleggen, wordt volledig vrijgemaakt. De wegen en paden tussen de velden en de huizen worden onderhouden. De kapellen, het veld waar het vierkante bataljon verzamelen blaast en de omgeving van de kerk waar de relikwieën worden binnengebracht, worden speciaal voor de gelegenheid ingericht.

Meesterwerken van Immaterieel Cultureel Erfgoed volgens de UNESCO

Verschillende Marsen, waaronder die van de Heilige Rolende, werden door de UNESCO (Organisatie der Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur) erkend als Meesterwerken van Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Dit is niet alleen een erkenning voor de voorouderlijke volkscultuur maar ook voor de talrijke Marcheerders die haar vandaag nog actueel houden.

De waarden die deze eeuwenoude traditie uitdraagt, brengen de bewoners samen. Door de Marsen zetten die samen hun schouders onder een gezamenlijk project. Ze leiden tot een trotse eendracht en bevorderen de economie en het sociale leven.

Contact : 

Association des Marches Folkloriques de l’Entre-Sambre-et-Meuse: http://www.amfesm.be
Elke mars wordt door een eigen organisatiecomité beheerd.

Musée des marches d’Entre-Sambre-et-Meuse : http://www.museedesmarches.be

©Vidéo/Reed & Jérôme Gobin